بررسی قابلیت دو گونه گیاهی در جذب فلزات سنگین خاک (مطالعه موردی: منطقه نیمه بیابانی چپرقویمه، استان گلستان)

فلزات سنگین از آلاینده¬های خطرناک محیط زیست هستند که از طریق ورود به زنجیره غذایی موجب بروز خطرات برای انسان، گیاهان و سایر موجودات زنده می¬شوند. در خاک¬های آلوده به فلزات سنگین، استفاده از گیاهانی که توانایی رشد، سازگاری و جذب فلزات را دارند به¬عنوان یکی از روش¬های پاکسازی این خاک¬ها مطرح است. گیاه¬پالایی یکی از روش¬های زیست¬پالایی است که در دهه¬های اخیر برای اصلاح و پالایش خاک¬های آلوده به ترکیبات آلی و معدنی ارائه شده است. مطالعات گذشته عمدتا متمرکز بر روی جذب یک عنصر بوده¬اند درحالی¬که در این مطالعه علاوه بر افزودن چند عنصر اقدام به بررسی دقیق برهم¬کنش عناصر بر روی جذب هر یک از عناصر صورت گرفته است. هدف این تحقیق بررسی تاثیر غلظت¬های مختلف مس، روی، سرب، کادمیوم و ترکیب این عناصر موجود در خاک بر میزان تجمع در اندام¬های گیاهی دو گونه اکالیپتوس eucalyptus microtheca و eucalyptus camaldulensis می¬باشد. برای انجام این مطالعه سه تیمار مس (غلظت¬های 5، 10، 20ppm )، سه تیمار روی (غلظت¬های 1، 3، 10ppm )، سه تیمار سرب (غلظت¬های 50، 100، 200ppm )، سه تیمار کادمیوم (غلظت¬های 5، 10، 15ppm ) و سه تیمار مخلوط از این عناصر در سه سطح با 3 تکرار و در قالب طرح کاملا تصادفی برای دو گونه اکالیپتوس در نظر گرفته شد. پس از 13 هفته از اعمال تیمارها، تمامی درختان اکالیپتوس قطع و به برگ، ساقه و ریشه تقسیم شدند و پس از آماده¬سازی اولیه، غلظت فلزات سنگین موجود در نمونه¬ها توسط دستگاه icp اندازه¬گیری شد و آنالیزهای آماری داده¬ها با استفاده از نرم¬افزار spss نسخه 19 انجام شد. این تحقیق در آزمایشگاه و گلخانه بخش تحقیقات منابع طبیعی اداره کل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع¬طبیعی واقع در شهر گرگان اجرا شد. نتایج این مطالعه نشان داد که دو گونه اکالیپتوس توانایی جذب عناصر سنگین در سطح مجاز و بحرانی که طبق استانداردهای جهانی تعریف شده است را دارند که با توجه به آلودگی بسیار بالای شهرهای بزرگ می¬توان از گیاه همیشه سبز اکالیپتوس که توانایی بالایی در جذب عناصر سنگین دارد بهره برد. طبق نتایج به دست آمده از تحقیق می¬توان گفت دو گونه اکالیپتوس e. microtheca و e. camaldulensis در سطوح کم تیمار شاهد، از نظر جذب عناصر سنگین خاک اختلاف چندانی باهم ندارند اما با افزایش میزان غلظت¬های مس، روی، سرب و کادمیوم این گونه e. camaldulensis است که توانسته در جذب برخی از عناصر سنگین موفق¬تر عمل کند. تاثیر مهم نوع و غلظت عناصر سنگین موجود در خاک بر میزان جذب و ذخیره-سازی و همچنین اثر برهم¬کنش عناصر سنگین ذکر شده بر تجمع آن¬ها در اندام¬های مختلف e. microtheca و e. camaldulensis از دیگر نتایج این تحقیق بشمار می¬آید.